READING

Tussen Kunst & Kids #1: Fieke Dieleman

Tussen Kunst & Kids #1: Fieke Dieleman

Kinderen kunnen niet vroeg genoeg in aanraking komen met kunst. Maar waarom is dat eigenlijk zo? In de rubriek Tussen Kunst & Kids komen verschillende experts aan het woord, met zowel een persoonlijk als professioneel verhaal. Fieke Dieleman (35) is de eerste in de reeks. Zij is moeder van Liz (2,5) en werkzaam als programmeur evenementen en activiteiten op de afdeling Educatie van Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Naast haar werk volgt Fieke de master Kunsteducatie aan het Piet Zwart Institute. 

Ik interview Fieke over haar werk, de rol van kunst in haar eigen gezin en meer in het algemeen het belang van kunst bij jonge kinderen. Ze straalt tijdens het gesprek. Op het moment dat het gaat over haar dochter, peuter Liz. Maar ook als ze spreekt over haar baan in het museum. En dit terwijl ze toch al acht jaar in dienst is bij Boijmans Van Beuningen. Het blijkt een inspirerende werkplek waar geen dag hetzelfde is.

Je bent programmeur evenementen en activiteiten op de afdeling educatie en publieksbegeleiding. Wat houdt jouw functie precies in?
“Ik programmeer alle educatieve activiteiten die buiten het scholenbezoek vallen. Van familieprogramma’s, workshops, de jaarlijkse Museumnacht tot inhoudelijke educatieve programma’s bij tentoonstellingen. Daarnaast houd ik me bezig met grootschalige projecten zoals het Kinderbestuur en Kunst4Kids.”

Was er vroeger voor kids enkel een simpele speurtocht, tegenwoordig pakken musea flink uit met hun educatieprogramma’s. Bij Boijmans lijkt educatie een belangrijk speerpunt. Jullie pionieren er flink op los. Van een taal- en rekenprogramma, ArtRocks, ARTtube tot het recente Kinderbestuur en de kindertentoonstelling Alles Kids. Ook is het museum een van de weinige kunstmusea in Nederland met aanbod voor kleintjes vanaf drie jaar. Hoe krijgen jullie dit allemaal voor elkaar?
“Onze afdeling krijgt het volledige vertrouwen van de conservatoren en de directie. We zijn een belangrijke partner die nauw betrokken wordt bij de totstandkoming van tentoonstellingen en projecten. En daardoor kunnen we hier creatief op inspelen. Ik ben sowieso erg positief over het educatieve aanbod in de Nederlandse musea. Er komt steeds meer. Echt een goede tendens die hopelijk overal doorzet!”

Is jouw baan goed te combineren met het ouderschap?
“Ja dat kan ik goed combineren. Ik werk vier dagen per week. Mijn dochter gaat een dag per week naar de kinderopvang en de overige dagen is ze bij mij, mijn vriend of opa en oma. Ik zou niet fulltime thuis willen zijn, daarvoor houd ik echt teveel van mijn werk. Het museum, de kinderopvang en het Piet Zwart Institute (onderdeel van de Rotterdamse kunstacademie), waar ik een deeltijdmaster-opleiding volg, liggen allemaal dicht bij elkaar in de stad waar ik ook woon. Dus goed aan te fietsen.”

Kwam je zelf als kind vaak in musea?
“Als kind ging ik weinig naar musea. Vanuit de basisschool en het voortgezet onderwijs werden we hier ook niet in gestimuleerd. We bezochten hooguit een middelmatig theaterstuk in het dorp. Wel heb ik met mijn ouders Ă©Ă©n keer De Nachtwacht gezien, dat weet ik nog goed. Ik vond het zo spannend in dat grote Rijksmuseum. Maar ik begreep er toen nog niet veel van. Waarom was het er zo druk? Pas aan het einde van de middelbare school kwam ik in aanraking met kunst en cultuur via een vriendin.”

Omdat het bezoeken van een museum een positieve ervaring voor mijn dochter is, wil ik dat het onderdeel uitmaakt van haar leven. En ik ben diegene die dat moet faciliteren als ouder. 

Is dit anders bij jouw eigen dochter?
“Sinds ik zelf veel musea bezoek en natuurlijk ook in een museum werk, weet ik pas Ă©cht hoe leuk het aanbod is. Ook voor kinderen. Dat was echt een eyeopener. Liz komt natuurlijk vooral veel in het museum waar ik werk. Voor haar is dat hĂ©t museum, als we ergens anders heen gaan, vraagt ze ‘wanneer gaan we nou naar het echte museum?’. Ze komt al in Boijmans Van Beuningen sinds ze 4 maanden oud is.”

Het gaat om de ervaring en wat het met mijn dochter doet. Wat raakt je, daar gaat het om – niet of iets wel of niet kunst is. 

Heeft jouw docher Liz een lievelingskunstwerk in Boijmans?
“De Mandril van Oskar Kokoschka en de Spiegelkamer van de Japanse kunstenaar Yayoi Kusama. Deze kamer is helemaal bedekt met spiegels, waarin je jezelf oneindig ver kunt zien. En op de grond liggen allemaal objecten met stippen. Al sinds ze heel klein is, gaan we naar dit kunstwerk kijken. In het begin vond ze het een beetje spannend, maar nu vindt ze het fascinerend. Sowieso is het heel bijzonder om via beeldende kunst als het ware haar ontwikkelingsproces te volgen. Elke keer wanneer we namelijk de Spiegelkamer bezoeken, is haar reactie anders: het moment dat ze zichzelf herkende, zwaaien, objecten willen vastpakken, lachen. Het is een kunstwerk dat blijft boeien.”

Soms heb je zo’n dag dat je niet eens de garderobe van een museum haalt, weet je wel. Dat hangt echt van haar bui af, en die van mezelf. Zo werkt dat met peuters. Dan gaan we gewoon weg, naar de kinderboerderij.

Waarom is het belangrijk dat kinderen kunstmusea bezoeken?
“Kunstwerken zijn niet eenduidig, maar op verschillende manieren te interpreteren. Dat is super leerzaam voor kinderen! En behalve dat het belangrijk is, is het ook nog eens leuk en verrassend om samen met kinderen naar kunst te kijken. Kunst hoort gewoon bij het leven. Naast de kinderboerderij, het bos of de speeltuin is een bezoek aan het museum net zo leuk om samen met je kind te ondernemen.”

Sommige mensen geven aan dat ze liever geen jonge kinderen in het museum hebben. Huilende, gillende wezens die overal aan willen zitten. Hoe sta jij hiertegenover?
“Het is voor iedereen fijn om rustig van kunst te kunnen genieten zonder lawaai om je heen. Ik zou het zelf ook vervelend vinden als ik kunst aan het kijken was tussen allemaal gillende kinderen. Maar er is in feite niks mis met een museumbezoek met jonge kinderen – zolang alle partijen maar goed meedoen. Ouders moeten hun verantwoordelijkheid nemen en hun kinderen goed begeleiden. En de andere museumbezoekers moeten zich gewoon wat meer openstellen.”

Moet je heel slim zijn om naar beeldende kunst te kijken?
“Volgens mij niet. Iedereen kan naar kunst kijken, ervan genieten, verbaast raken of juist een beetje geïrriteerd. Misschien word je er wel slimmer van!”.

Weten kinderen wel of iets kunst is, of zien ze het allemaal als mooi plaatje of speelgoed?
 “Dat is voor mij niet interessant. Het gaat mij om het plezier en de ontwikkeling die ik bij haar zie. Ze ziet kleuren, vormen, is het een aap? Het is niet zo dat ze thuis moet zeggen wat kunst was en wat het kluisje van de garderobe (toevallig in Boijmans allebei kunst!). Het gaat om de ervaring en wat het met haar doet. Wat raakt je, daar gaat het om – niet of iets kunst is.”

 Speelt creativiteit een grote rol in jullie gezin?
“Muziek speelt bij ons thuis een grote rol en gelukkig is Liz er ook gek op. Ze heeft al echt haar eigen voorkeur. Ook tekent ze heel veel, van jongs af aan. De tekenspullen staan op haar tafeltje klaar, ze hoeft het dus niet eerst aan ons te vragen. We leggen vaak grote vellen papier op de grond waar ze op kan tekenen. En toen ze een keer op het raam tekende, vonden we dat stiekem ook heel leuk – dat zeiden we natuurlijk niet tegen haar! Maar we hebben het wel een tijdje laten zitten.”

Er zijn heel veel leuke kinderkunstboeken. Heb je een favoriet?
“Voor ouders is er het geweldige boek De Kleine Kunstkijker, gemaakt door een oud-Boijmans medewerker en het huidige hoofd Educatie. Het is zo’n fijn boek omdat het ouders handvaten geeft hoe ze met kinderen naar kunst kunnen kijken en ook hoe ze over kunst kunnen praten. Je hoeft namelijk helemaal geen kunstexpert te zijn, als je je er maar een beetje voor openstelt.

Voor kinderen vind ik nijntje in het museum een geweldige introductie. Dit was het eerste boek over kunst dat ik met Liz las. Of Kunst met taart van ThĂ© Tjong-Khing, met super veel verwijzingen naar kunstwerken van beroemde kunstenaars zoals Mondriaan, Van Gogh en Picasso. Omdat er geen tekst in het boek staat, moet je als ouder echt aan de bak en het verhaal verzinnen. Ik kan echt bijna een longlist aanleveren wat betreft kunstboeken voor kinderen. De musea zelf maken tegenwoordig ook zulke mooie, bijvoorbeeld het Gemeentemuseum Den Haag, het Rijksmuseum en het Dordrechts Museum. Boijmans heeft bij de tentoonstelling Gek van Surrealisme ook een kinderboek gemaakt De verborgen dromen van DalĂ­, een spannend verhaal voor een iets oudere doelgroep vanaf 10 jaar.”

Waar haal je zelf je creatieve inspiratie vandaan?
“Oef. Dat is een lastige vraag. Echt OVERAL uit namelijk. Bijvoorbeeld muziek en beeldende kunst. Maar ook van de kunstenaars en mijn collega’s met wie ik samenwerk. Ook uit mijn dochter Liz, zij kijkt zo open naar alles. Kinderen stellen bij alles vragen en alles is nog mogelijk. Ze zitten nog niet zo vast in een stramien, waar wij volwassenen inzitten. Zo leerzaam, ook om soms als volwassenen deze vanzelfsprekendheid even los te laten.”

Heb je nog tips voor ouders die met jonge kinderen een museum bezoeken
“Ja. Neem dus geen grote tas mee! Want dat mag niet. Oh en ga niet te lang. Je hoeft echt geen uren rond te lopen in een museum met een klein kind. Maar dat is allemaal heel praktisch. En daar hebben ze nu Kunstfanaatjes.nl voor toch? (lacht).

Een eenduidige tip is lastig, want alle kinderen zijn anders. De een vind het leuk om met meerder mensen een museum te bezoeken. Liz zou zich laten afleiden en daarom is het fijn om met haar juist met z’n tweetjes te gaan. Ik denk dat de beste tip is: laat je verrassen door je kind. Zo zijn echt niet alleen de figuratieve kunstwerken met een herkenbaar beeld of verhaal interessant voor kinderen. Ga niet uit van jezelf en probeer het niet voor ze in te vullen.”

Staat er nog een museum of tentoonstelling over een kunstenaar op je bucketlist?
“Het lijkt me te gek om met Liz naar het MoMA (Museum of Modern Art in New York) te gaan. Ook had ik graag het videowerk van Pipilotti Rist op Times Square met haar bekeken!”.

Midnight Moment: Pipilotti Rist, Open My Glade (Flatten) 

Wat vind je van Kunstfanaatjes?
“Kunstfanaatjes haalt de drempels weg die ouders kunnen hebben bij het bezoeken van een kunstmuseum. Eigenlijk zeggen jullie als het ware ‘het kan prima’. En dat is een goede boodschap. Ik vind het heel leuk om te lezen hoe andere ouders een museumbezoek met een jong kind ervaren. Ook vind ik de extra laag interessant waarbij je wetenschappers, museummedewerkers en pedagogen bevraagt over dit onderwerp. Dat is behalve voor mij als moeder, ook als museummedewerker interessant. Ik mis op de website nog wel de adviseringsrol naar de musea toe. Wat zou er beter kunnen bij de musea? Waarvoor zou ik terugkomen enzovoort”.

Fotografie: Fred Ernst


Brigitte (37) is de oprichter van Stichting Kunstfanaatjes. Met haar freelance werk richt ze zich op publieksbereik (educatie & communicatie) in de culturele sector. Ook is ze een enthousiast museumdocent. Ze woont samen en en heeft een zoontje, Max van bijna 4 jaar oud.

COMMENTS ARE OFF THIS POST