READING

Met een kunstfanaatje naar een tentoonstelling voo...

Met een kunstfanaatje naar een tentoonstelling voor Japanfanaten

Pokémon, Hello Kitty, Super Mario, Godzilla, robots en samoerai: deze iconen van de Japanse beeldcultuur zijn wereldberoemd. De hele wereld kijkt anime (tekenfilms), leest manga (strips) en speelt Japanse games, maar de lange traditie van schilder- en tekenkunst is over het algemeen minder bekend. Museum Volkenkunde in Leiden presenteert op dit moment de tentoonstelling Cool Japan, waarin jong en oud kennis kan maken met de voorlopers, de makers én de fans van de Japanse beeldcultuur in de breedste zin. Zou het ook iets voor mijn peuter zijn?

Al sinds de geboorte van dochter Anna nemen we haar mee naar musea en snel nadat ze begon met praten, werd ‘wow’ haar museumstopwoord. Tot groot vermaak van suppoosten en bezoekers. Inmiddels komt er wat meer variatie in de reacties van ons tweejarige kunstfanaatje. Ze benoemt kleuren, voorwerpen, dieren en herkent emoties in werken. Ik was bij deze tentoonstelling dan ook erg benieuwd naar hoe ze zou reageren op al die verschillende facetten van de Japanse beeldcultuur.

De start van de tentoonstelling is niet te missen. In de openingsruimte staat een groot scherm waar op maximaal volume allerlei hedendaagse anime-fragmenten te zien zijn, met daarvoor een draaiend podium gevuld met de bekende tekenfilm- en gamehelden van nu. In eerste instantie schrikt Anna zich een ongeluk en klampt zich vast aan mijn been. Pas wanneer ik haar aan de hand meeneem langs alle herkenbare figuren, verandert haar herhaaldelijke ‘niet leuk’ in ‘echt cool’. Het scherm blijft echter spannend.

Duister Japan
Mijn aandacht wordt al snel getrokken door een grote samoeraistrijder in mijn rechterooghoek. Wanneer ik met Anna op mijn arm die kant op loop, voel ik de verkramping in haar hele lijf. Omdat ik niet alleen ben, besluit ik haar over te dragen aan mijn vriend om zelf een kijkje te nemen. Deze zaal zoomt in op de duistere kant in de Japanse popcultuur. Verhalen over monsters, geesten en demonen worden al eeuwen verteld en vinden nu hun weg naar horrorfilms, doodenge games en duistere manga. Een rondje langs dit gedeelte van de collectie is zeer de moeite waard, maar allerminst kidsproof.

Manga
Gelukkig is de rest van de tentoonstelling dat wel. De lange traditie van heroïsche verhalen vol actie en avontuur, geïnspireerd op de bloedige krijgsgeschiedenis, resulteerde namelijk ook in een rijke verzameling van onder andere schetsen, klassieke kamerschermen en theateraffiches. In een lange gang bekijk ik samen met Anna de manga-verzameling. We passeren onder andere werken van ‘God of Manga’ Tezuka Osamu, die vanaf zijn debuut in 1946 de ene na de andere vernieuwende strip maakte. Niet elke prent bevat kleur, maar Anna is dolenthousiast en benoemt alles wat ze denkt te herkennen. Ik merk dat ik zelf daardoor ook veel beter en aandachtiger ga kijken.

Kawaii
Naast manga is de kawaii-kunst een belangrijk onderdeel van de collectie. Grappige fantasiewezens uit de games van Nintendo en jonge meisjes met grote ogen: ‘schattig’ is een van de meest typerende kenmerken van de Japanse popcultuur. Hoewel kawaii dus letterlijk ‘schattig’ betekent, staat het woord ook voor onvolwassenheid, hulpeloosheid en zachtheid. Het lieflijke en de grote aaibaarheidsfactor komen voort uit protest tegen de hoge verwachtingen van de Japanse maatschappij.

Yoshitomo Nara is een van de bekendste kunstenaars van Japan. In zijn werk komen veel kinderen voor die op het eerste gezicht schattig lijken, maar als je beter kijkt, zie je ergens een gemene blik, onderhuidse boosheid of treurnis. In deze tentoonstelling is een drietal werken van hem te zien. Het gigantische keramieke beeld Otafuku II ontlokt meteen een reactie van Anna: ‘Aaaahh, verdrietig’. Gezien de genoemde schattige kawaii-kenmerken, vind ik het zeer opvallend dat zij juist de donkere emotie eruit pikt. Het maakt me nieuwsgierig naar wat ze zal vinden van de andere twee werken. Zowel Sleepless night, een beeld van een kind met slaapproblemen, als de schildering M.I.A. zorgen voor een boze blik op Anna’s gezicht.

Interactie
Hoewel over de hele wereld wordt gesleuteld aan robotica, blijft de Japanse benadering uniek: daar wordt de robot niet gezien als levenloos mechanisch hulpje, maar als een bezield wezen. Dit is deels terug te voeren op het shintoïsme. De fascinatie voor robots is gedurende de hele tentoonstelling terug te vinden. Zo kun je kennismaken met Pepper, die met zijn vele sensoren, microfoons en camera’s is gebouwd om emoties te herkennen en daarop in te spelen. Anna is dan ook in de wolken als Pepper gaat dansen op ‘Let it go’ van Disney’s ‘Frozen’. Keer op keer wil madame weer terug om vol bewondering naar Pepper te kijken.

In de overige ruimtes zijn verschillende filmpjes te zien, kun je games spelen en is er een scherm waarop je kan stemmen op volgens jou typisch Japanse omgevingen en kledingstijlen. Deze interactie maakt het voor kinderen een groot feest. Niks handjes op de rug, gewoon lekker doen! Anna’s conclusie: ‘Heeeel leuk!’ Mijn advies? ‘Gaan!’

Over Museum Volkenkunde
Museum Volkenkunde is een museum over mensen, gevestigd in een monumentaal gebouw aan de Singel, op vijf minuten loopafstand van station Leiden-Centraal. Bezoekers bereiken het museum via de tuin, waarin de metershoge totempaal hen welkom heet. Het museum presenteert regelmatig wisselende exposities en toont in de vaste tentoonstelling objecten uit acht cultuurgebieden. Voorwerpen die stuk voor stuk een menselijk verhaal vertellen. Verhalen over universele menselijke thema’s zoals rouwen, vieren, versieren, bidden of vechten. Ze maken nieuwsgierig naar de enorme culturele diversiteit die de wereld rijk is. Van Oceanië tot de Noordpoolgebieden, van Geisha tot de Boeddha en van Mekka tot Leiden. In Museum Volkenkunde ontdek je dat we op de verschillen na, allemaal hetzelfde zijn: mens.

De tentoonstelling Cool Japan – Wereldwijde fascinatie in beeld is nog tot en met 17 september te zien in Museum Volkenkunde.

Heb jij dit museum wel eens met kleintje bezocht? Deel jouw ervaringen met ons in een reactie hieronder!


Een peuterpuber en een tweede dochter op komst weerhouden Carmel niet van menig museumbezoek. Zij en haar man nemen hun dochter al vanaf kleins af aan overal mee naartoe. Carmel werkt als freelance (sport)journaliste en lerares Nederlands en woont met haar gezin in Den Haag.

COMMENTS ARE OFF THIS POST