10 x Piet Mondriaan

Piet Mondriaan (1872 – 1944) is de pionier van de abstracte kunst. Naast Rembrandt en Van Gogh behoort hij wereldwijd tot de beroemdste Nederlandse kunstenaars. Maar er lijkt zo weinig over hem bekend: bij Mondriaan geen sappige dramatiek zoals een afgehakt oor of een romance met de huishoudster. Wie was die kunstenaar met dat strenge brilletje nu precies? En waarom zitten er rommelige stukjes plakband op zijn laatste werk? 

1. ZIJN VADER WILDE DAT HIJ ONDERWIJZER WERD 
De vader van Mondriaan was hoofdonderwijzer en tekenleraar. Op aandringen van zijn vader haalt Piet zijn onderwijsakte. Hij geeft tekenles op de school van zijn vader, maar besluit zijn droom om kunstenaar te worden te volgen en schrijft zich in op de Rijksacademie in Amsterdam. In 1895 rondt Mondriaan zijn studie af en maakt al snel naam als landschapsschilder.

2. HIJ WAS EEN VAN DE OPRICHTERS VAN DE STIJL
In 1917 richt Mondriaan kunstbeweging De Stijl op samen met Theo van Doesburg. Ook Bart van der Leck, de architect J.J.P. Oud en Gerrit Rietveld sluiten zich bij hen aan. Met het gebruik van heldere, primaire kleuren geven deze kunstenaars vorm aan hun levendige, vrije en vrolijke visie op de toekomst: een wereld vol kunst. Mondriaan wordt binnen De Stijl gezien als hét grote voorbeeld. Samen met het Bauhaus heeft De Stijl voor een groot deel bepaald hoe de wereld er om ons heen nu uitziet. Dit jaar viert Nederland 100 jaar De Stijl. Meer weten over de beroemde kunststroming? Bekijk hier de Klokhuis uitzending.

3. ZIJN FAVORIETE FILM WAS SNEEUWWITJE VAN WALT DISNEY
Piet Mondriaan ziet in 1938 de eerste lange animatiefilm Sneeuwwitje en de zeven dwergen samen met zijn jongste broer Carel. En deze film maakt indruk. Dat blijkt wel uit de correspondentie met zijn broer. De kunstenaar vergelijkt de dwergen en sprookjesdieren met huisgenoten, buren en vrienden. En hij stuurt Disney ansichtkaarten die hij ondertekent met Sleepy (Dommel), een van de zeven dwergen. Mondriaan is ook gek van de filmmuziek van Sneeuwwitje, deze heeft hij op plaat.

4. HIJ WAS EEN POLITIEK VLUCHTELING 
Door de opkomst van het nazisme in Duitsland krijgt de internationale faam van Piet Mondriaan een keerzijde. In 1937 wordt zijn werk door het Duitse regime tot entartet verklaard. Ofwel: bestempeld als kunst die niet aan de regels voldoet. Daarom vertrekt Mondriaan in 1938 naar Londen en in september 1940 besluit hij Europa zelfs helemaal te ontvluchten. Hij krijgt een visum en maakt een tweeweken durende bootreis naar New York. Daar wordt hij volledig opgenomen in de kunstwereld. In 1942 heeft Mondriaan zijn eerste New Yorkse expositie en in dat jaar doet hij ook mee aan de Artists in Exile tentoonstelling in de galerie van Pierre Matisse. Hier exposeert hij onder andere naast Ossip Zadkine, Yves Tanguy en Marc Chagall, die ook gevlucht zijn uit Europa.

5. HIJ HIELD VAN JAZZ – MAAR KON ABSOLUUT NIET DANSEN
Als je denkt dat Mondriaan een introverte kunstenaar was die een teruggetrokken bestaan leidde, dan heb je het helemaal mis. Hij was modern, vooruitstrevend en hield wel van een feestje. Hans Janssen, Mondriaan-expert en conservator moderne kunst bij het Gemeentemuseum Den Haag: “Mondriaan wordt vaak geportretteerd als een rationele, wereldvreemde man. Een monnik die zich opsloot in zijn atelier en in alle rust aan zijn schilderijen werkte. Maar wie de historische feiten op een rij zet, komt op het tegendeel uit. De kunstenaar beleefde zijn bloeiperiode in Parijs, genoot bekendheid in New York en spendeerde geld en tijd in het gezelschap van de artistieke bohĂšme, aan uitgaan en aan vrouwen.” Mondriaan hield ook erg van dansen. Al kon hij dat volgens sommige mensen niet zo heel goed. Zo zei de vrouw van de Russische beeldhouwer Naum Gabo: “Hij was een verschrikkelijke danser … Virginia (Pevsner) haatte het en ik haatte het. We moesten om de beurt met hem dansen.” Arme Piet!

6. HIJ IS EEN INSPIRATIEBRON VOOR ONTWERPERS & MUZIKANTEN
Je vindt de invloed van Mondriaan vandaag overal terug, in de architectuur, vormgeving en ook in de mode. In 1965 ontwierp Yves Saint Laurent de Mondrian collection. De Franse modeontwerper was groot fan en verzamelaar van het werk van de Nederlandse kunstenaar. Hij zei: ‘Mondriaan is puurheid, en je kan niet dieper gaan dan puurheid in de schilderkunst.’ In 2011 ontwerpt Michael Barnaart van Bergen een variant op de Mondriaan-jurk, zijn ode aan Piet Mondriaan. Ook muzikanten raken geïnspireerd door de kunstenaar. Zo maakte de Amerikaanse rockband The White Stripes in 2000 het album De Stijl. En bracht Katy Perry in 2014 een eerbetoon aan Mondriaan met haar videoclip This Is How We Do.


7. HIJ VERANDERDE ZIJN NAAM
Het vertrek naar Parijs in 1912 betekent een radicale ommezwaai in het leven van Piet Mondriaan. Hij scheert zijn baard af en verandert zijn naam in ‘Mondrian’. Dit niet alleen omdat de Fransen dat woord beter kunnen uitspreken, maar ook om aan te geven dat er een nieuwe periode in zijn leven is aangebroken. In het televisieprogramma Het Geheim van de Meester gaat Jasper Krabbe op zoek naar het verhaal waarom die –a nu precies uit de naam van Mondriaan verdwijnt.

8. HIJ WAS EEN CHICK-MAGNET
Piet Mondriaan oogt op foto’s niet heel sexy met zijn strak achterover gekamde haar en strenge ronde brilletje. Toch schijnt hij een behoorlijke womanizer te zijn geweest. “In 1908 had Mondriaan vijf vriendinnen tegelijkertijd, die allemaal dachten zijn vrouw te kunnen worden”, aldus Hans Janssen. De kunstenaar hield erg van mooie dames. Maar in relaties botste het vaak, door de koelheid waarmee hij vrouwen benaderde. Hij zei ooit:“Ik geloof niet in persoonlijke liefde”. Mondriaan trouwde nooit en kreeg geen kinderen.

9. ZIJN LAATSTE MEESTERWERK WAS NIET AF
Het laatste schilderij waar Mondriaan aan werkte was de Victory Boogie Woogie, geschilderd in New York en tegenwoordig te zien in Nederland, in het Gemeentemuseum Den Haag. Voor veel toeristen is het beroemde kunstwerk dĂ© reden voor een bezoek aan de hofstad. Mondriaan is zijn hele leven lang een groot liefhebber geweest van jazz. De titel Victory Boogie Woogie is afgeleid van de muziekstijl: boogie woogie. Het woord victory duidt zowel op zijn optimistische geloof in het einde van de oorlog als in de ‘moderne tijd’. De door elkaar dansende kleuren en de dynamiek van het opengebroken netwerk van de lijnen in het werk verwijzen volgens sommige beschouwingen naar het dynamische tempo en het bruisende levensritme van de grote stad New York. Het doek blijft onvoltooid op de schildersezel achter als Piet Mondriaan op 1 februari 1944 overlijdt aan een longontsteking. De stukjes gekleurd plakband laten zien dat Mondriaan nog steeds aan het testen was welke kleurvlakjes en ritmes het beste werkten.  Een echt werk-in-progress!


10. NOPE. WAT HIJ DEED, KAN JOUW KIND NIET
Hoezo is dit kunst? Dat vragen sommige mensen zich af als ze het abstracte werk van Piet Mondriaan zien. Moderne en hedendaagse kunst kan soms lastig te begrijpen zijn. Het is niet zomaar een mooi plaatje, of een herkenbaar verhaal – maar het gaat om het proces en het idee achter het kunstwerk. En nee, wat Mondriaan maakte, kan jouw kind niet maken. Echt niet. En je kleine zusje, neefje of buurmeisje ook niet. Ook al lijken de abstracte vormen nog zo simpel. Je moet je voorstellen: vĂłor Mondriaan was er nog helemaal geen abstractie. Hij was de eerste die niet gewoon een landschap schilderde zoals hij het zag, maar met blokjes, lijnen en vlakken iets heel spannends maakte. In het Gemeentemuseum Den Haag kun je zijn weg naar abstractie zien, en leer je het hierdoor ook beter begrijpen. En in de interactieve  Wonderkamers, in de kelder van het museum, kun je proberen om zijn schilderijen na te maken. Kijk maar eens hoe moeilijk dat is!

In Nederland zijn werken van Piet Mondriaan onder andere te zien in het Gemeentemuseum Den Haag, het Stedelijk Museum in Amsterdam, Villa Mondriaan, Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam en het Kröller-Möller Museum in Otterloo. In het buitenland zijn de grootste collecties van Mondriaan te zien in Parijs (Centre Pompidou) en in New York (Museum of Modern Art). 

Bronnen:
gemeentemuseumdenhaag.nl
Mondriaan.org
The Guardian

Meer lezen over Piet Mondriaan:
– Piet Mondriaan, een nieuwe kunst voor een ongekend leven – Hans Janssen
– De schepping van een aards paradijs – LĂ©on Hanssen
– Piet Mondriaan, de mens achter de schilder – Jan Stap
De ateliers van Piet Mondriaan – Marty Bax
De Stijl / 100 jaar inspiratie – Anton Anthonissen

Leesvoor voor kinderen:
– En toen De Stijl – Joost Swarte
– Keepvogel en Kijkvogel – Wouter van Reek
– Mister Orange (9+) – Truus Matti


COMMENTS ARE OFF THIS POST